آیه وان یکادآیه ۵۱ و ۵۲ قلم به آیه «و‌إن یکاد» شهرت دارد. ۱ - چشم زخماز این آیه همواره برای خنثا کردن چشم زخم به صورت قرائت، تعویذ یا تابلو استفاده می‌شود «و‌إِن یَکادُ الّذینَ کَفَروا لَیُزلِقونَکَ بِأَبصرِهِم لَمّا سَمِعُوا الذِّکرَ و یَقولونَ إِنَّهُ لَمَجنونٌ و مَا هُوَ إِلاّ ذِکرٌ لِلعَلَمین» «و همانا نزدیک است کافران هنگامی که قرآن را می‌شنوند، با (نگاه‌ها) و چشم‌هایشان تو را به زمین بزنند و می‌گویند:او مجنون است؛ حال آن‌که قرآن (یا پیامبر) جز اندرزی برای جهانیان نیست». بیش‌تر مفسّران، این آیه را درباره چشم‌زخم دانسته و با نقل روایاتی مبنی بر واقعیّت داشتن چشم زخم، درصدد اثبات آن برآمده‌اند. [۲]
الکشّاف، ج۴، ص۵۹۷.
[۳]
مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۵۱۲.
اینان برآنند که مقصودِ آیه، چشم‌زخم کافران به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است که می‌خواستند با چشمان خود، حضرت را از بین ببرند؛ [۴]
الکشّاف، ج۴، ص۵۹۷.
[۵]
مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۵۱۲.
۱.۱ - تفسیر دومامّا تفسیر دیگر از آیه می‌گوید: کافران هنگام شنیدن قرآن، چنان از شدّت خشم و دشمنی، به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نگاه می‌کردند و چشم غرّه می‌رفتند که اگر می‌توانستند، پیامبر را با نگاه‌های خشم‌آلود خود می‌لغزاندند و از بین می‌بردند. [۶]
روض‌الجنان، ج۱۹، ص۳۷۰ .
[۷]
روض‌الجنان، ج۱۹، ص۳۷۱.
[۸]
ابن‌کثیر، ج۴، ص۴۳۶.
[۹]
الکشّاف، ج۴، ص۵۹۷.
[۱۰]
روح‌البیان، ج۱۰، ص۱۲۷.
۲ - روایت مُسنَددر هر صورت، مطابق تفسیر اوّل و مشهور، آیه از چشم‌زخم کافران به پیامبر خبر می‌دهد؛ امّا این‌که قرائت یا همراه داشتن آن، جلو چشم‌زخم دیگران را می‌گیرد یا نه، روایتی مُسنَد از پیامبر یا دیگر معصومان در دست نیست؛ بلکه بر پایه برخی روایات، پیامبر، هنگام تعویذ امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) یا افرادی دیگر از چشم‌زخم، به اذکار دیگری غیر از این آیه توسّل جستند. [۱۱]
الکافی، ج۲، ص۵۶۹.
[۱۲]
ابن کثیر، ج۴، ص۴۳۷.
[۱۳]
روح‌البیان، ج۱۰، ص۱۲۸.
فقط حسن بصری گفته است که دوای چشم‌زخم، قرائت آیه «و‌إِن یَکادُ...» است. [۱۴]
مجمع‌البیان، ج۱۰، ص۵۱۳.
[۱۵]
الکشّاف، ج۴، ص۵۹۷.
۳ - شأن نزولملاّ فتح‌اللّه کاشانی نیز روایتی بدون سند درباره نزول آیه نقل کرده که می‌گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مسجد نشسته بود و قرآن می‌خواند و مشرکان بر در مسجد انتظار می‌کشیدند تا هنگام خروج پیامبر، او را چشم بزنند؛ در همان حال، جبرئیل (علیه‌السلام) آیه «و‌إِن یَکاد» را نازل کرد و به پیامبر گفت که آن را تلاوت کند تا از چشم زخم آنان در امان باشد؛ [۱۶]
منهج‌الصادقین، ج۹، ص۳۹۰.
[۱۷]
خلاصة‌المنهج، ج۶، ص۲۱۰.
امّا در نقلی که ابوالفتوح از کلبی درباره این شأن نزول دارد، از قرائت این آیه به وسیله پیامبر برای جلوگیری از‌تأثیر چشم‌زخم مشرکان سخنی به میان نیامده‌است. [۱۸]
روض‌الجنان، ج۱۹، ص۳۶۹.
[۱۹]
روض‌الجنان، ج۱۹، ص۳۷۰.
۴ - فهرست منابع(۱)تفسیر روح‌البیان. (۲)تفسیرالقرآن العظیم، ابن کثیر. (۳)تفسیر منهج‌الصادقین. (۴)خلاصة‌المنهج. (۵)روض‌الجنان وروح‌الجنان. (۶)الکشّاف؛ الکافی. (۷)مجمع البیان فی تفسیرالقرآن. ۵ - پانویس
۶ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم مقاله آیه وان یکاد. |